مکمل یاری و تغییرات رژیمی در آنمی فقر آهن کودکان

 کمبود آهن رایجترین کمبود تغذیه‌ای کودکان است. همچنین رایج‌ترین علت کمخونی در جهان، کمبود آهن است که کم خونی فقر آهن IDA نامیده می‌شود.

درمان کم خونی آهن در کودکان

سه مرحله در درمان کم خونی فقر آهن:

• تعیین دوز مناسب مکمل آهن
• تغییرات در رژیم غذایی در جهت رفع علت زمینه ای و پیشگیری از وقوع مجدد
• پایش و ارزشیابی پاسخ به درمان

دوز مناسب آهن

دوز استاندارد ۳-۶ mg/Kg/d است که در مطالعات دوز ۳ کاملاً موثر و ایمن بوده است بنابراین شروع درمان با دوز ۳ فروس سولفات پیشنهاد می‌شود.

آهن با معده خالی جذب بهتری دارد. همچنین دیده شده که جذب آهن با آب میوه حدود ۲/۵ برابر زمانی است که با لبنیات مصرف شود. بنابراین باید از مصرف فرآورده های لبنی و مکمل‌های حاوی کلسیم همراه با آهن خودداری شود.

عوارض جانبی

درد شکمی، یبوست و گاهی اسهال. دوز ۳ و نیز فرمولاهای غنی شده بخوبی و بدون عارضه تحمل می‌شوند.

فرم های مایع آهن (قطره و شربت) بصورت موقت و برگشت پذیر باعث سیاه شدن دندان می‌شوند. این عارضه با ریختن شربت در انتهای زبان و یا خوراندن آب به کودک و نیز تمیز کردن دندان با مسواک یا پنبه تمیز قابل پیشگیری است.

هرچند مکمل آهن می‌تواند تاثیر دوگانه بر وضعیت ایمنی بدن داشته باشد امّا شواهدی از اینکه مصرف آهن خطر عفونت را افزایش دهد وجود ندارد.

تغییرات رژیمی

کودکان زیر یکسال نباید با فرمولای فاقد آهن یا شیرگاو تغذیه شوند. شیر گاو می‌تواند باعث “کولیت القا شده با پروتئین شیر گاو” شود که به دلیل خونریزی محسوس یا نامحسوس گوارشی منجر به آنمی می‌شود.

در کودکان بزرگتر از ۶ ماه غذاهای حاوی آهن و ویتامین ث باید در برنامه روزانه گنجانده شوند. جذب آهن از گوشت‌ها به مراتب بیشتر از منابع گیاهی است.

در کودکان نوپا مصرف شیر گاو باید به حداکثر نیم لیتر در روز محدود شود.

بررسی پاسخ به درمان

زمان بندی پایش بستگی به شدت کم خونی دارد:

• در کم خونی خفیف (هموگلوبین بیشتر یا مساوی ۹) انجام آزمایش ۴ هفته پس از شروع درمان توصیه میشود. انتظار میرود بعد از ۴ هفته حداقل ۱ واحد افزایش در هموگلوبین دیده شود.
• در کم خونی متوسط تا شدید

(هموگلوبین کمتر از ۹) انجام آزمایش ۱ تا ۲ هفته پس از شروع درمان توصیه می‌شود. انتظار میرود طی ۲ هفته حداقل ۱ واحد افزایش در هموگلوبین دیده شود. همچنین تغییرات رتیکلوسیت طی ۷۲ ساعت اول دیده می‌شود.

در کودکانی که طبق پروتکل فوق به درمان پاسخ داده اند توصیه می‌شود درمان همچنان ادامه یابد و ۲ ماه بعد آزمایش تکرار شود. انجام تست فریتین (که شاخص ذخایر آهن است) جهت تشخیص نیاز به ادامه درمان مفید می باشد. مقدار فریتین در عفونت ها بطور کاذب افزایش می‌یابد.

در کودکانی که به درمان طبق پروتکل ذکر شده درمان خوراکی مکمل آهن پاسخ نمی دهند یعنی افزایش هموگلوبین مطابق انتظار نداشته اند نیاز به ارزیابی مجدد علت کم خونی و ارزیابی کامپلیانس می‌باشد.

در ارزیابی مجدد علت کم خونی باید تست های مجدد بازگوکننده آلفاو بتا تالاسمی و نیز آنمی ناشی از بیمارهای مزمن مد نظر قرار گیرد.

از جمله رایج ترین علل عدم پاسخ به درمان

دوز نامناسب، عدم تبعیت کودک و والدین از برنامه درمانی، خونریزی درمان نشده، سو جذب گوارشی و حتی خطای آزمایش می‌باشد. ضمناً ابتلای اخیر به بیماری و عفونت می‌تواند بطور گذرا باعث کاهش هموگلوبین شود.

بررسی خونریزی مخفی گوارشی باید مد نظر قرار گیرد (OB X3) که در صورت مثبت شدن بررسی‌ها تکمیلی گوارشی مورد نیاز است. در این حالت بیماری‌های انگلی و عفونت‌های گوارشی، کولیت القا شده توسط پروتئین شیر گاو، بیماری سیلیاک و بیماری‌های التهابی روده (بخصوص در نوجوانان) محتمل‌تر هستند.

رایج‌ترین فرم‌های تزریقی آهن

رایج ترین فرم های تزریقی آهن عبارتند از:

• Iron sucrose (Venofer/ Ferrovin)
  رایج ترین فرم آهن تزریقی در کودکان است.
  هنگامی که در دوز پایین تجویز می شود عوارض اجنبی از جمله آنافیلاکسی بسیار کم است.
  دوز رایج: ۱۰۰ میلیگرم در کودکان و ۲۰۰ میلیگرم در نوجوانان در هر تزریق (طبق پروتکل تزریق آهن وریدی) تا زمان نرمال شدن ذخایر آهن.
• Iron dextran (INFeD)
  معمولاً در دوزهای بالا (حداکثر ۱۰۰۰) در بالغین استفاده می‌شود.
• Ferric carboxymaltose (Injectafer)
  در بالغین استفاده میشود. در یک مطالعه بر روی ۷۲ کودک مبتلا به آنمی فقر آهن شاخص‌های هماتولوژیک بهبود یافت و عوارض جانبی اندکی دیده شد. همچنین در یک گزارش دیگر در کودکان مبتلا به IBD و دیگر بیماری‌های گوارشی ایمن و موثر گزارش شد.

تزریق خون

در کودکان با آنمی شدید (هموگلوبین کمتر از ۵) همراه با نبض بیش از ۱۶۰، ریت تنفسی بیشتر از ۳۰، و لتارژی اندیکاسیون دارد.

( با توجه به خطرات انتقال خون در این کودکان از جمله ایست قلبی، پروتکل مربوطه بطور خاص بررسی شود و موضوع این مطلب نیست.)

طبق بروشور دارو:

mg 100 آهن المنتال در ماکزیمم ml 100 نرمال ‌سالین بلافاصله قبل از انفوزیون رقیق شود و این مخلوط ظرف حداقل ۱۵ دقیقه انفوزیون شود. فواصل تزریق ۱۴ روزه می‌باشد. این دارو با سایر داروها و یا محلول‌های تغذیه وریدی نباید مخلوط شود. سطح سرمی آهن ۴۸ ساعت پس از تزریق اندازه‌گیری شود. در صورت نشانه‌های افزایش بیش از حد آهن دارو قطع شود.

مکمل‌های آهن خوب

بزرگسالان: ایزی آیرون، هماتینیک، سیدرال فورت، آیزن پلاس، ففول، فرفورت دئودنال، فروگلوبین و..
کودکان: آیروویت، ایرونوم، قطره فروکیدز، سیدرال، فروگلوبین و..

معمولاً طول مدت مکمل یاری با ویتامین‌ها و املاح از یک تا چهار ماه برحسب مقدار کمبود متفاوت است.

مقاله بدنسازی